Cảm hoài (kỳ nhị)

Tác giả Kiều Phù 嬌浮

感懷  其二

智者猶如月照天

光含塵剎照無偏

若人要識須分別

嶺上扶疏鎖暮煙

Trí giả do như nguyệt chiếu thiên

Quang hàm trần sát chiếu vô thiên

Nhược nhân yếu thức tu phân biệt

Lĩnh thượng phù sơ toả mộ yên

Dịch nghĩa: 

Cảm hoài (2) 

Trí tuệ như trăng soi giữa trời, 

Ánh sáng bao phủ trần gian, soi dọi không lệch bên nào; 

Nếu người ta muốn nhận thức nó thì chớ nên phân biệt, 

Vì nó cũng chính là cây cỏ sum suê trên ngọn núi phủ khói chiều.

Dịch thơ: 

I

Trí tuệ như trăng chiếu khắp trời, 

Sáng trùm trần thế, chẳng riêng ai; 

Ví người hiểu lẽ không phân biệt, 

Núi phủ mây chiều, cây cỏ tươi. 

                                   Đào Phương Bình 

II 

Trí như trăng chiếu khắp trời, 

Sáng trùm trần thế riêng ai đâu nào; 

Biết không phân biệt chút nao, 

Cỏ cây núi phủ mây chiều tự nhiên. 

                                                        Đỗ Quang Liên 

Cảm hoài (kỳ nhất)

Tác giả Kiều Phù (Bảo Giám ?-1173) 嬌浮寶鑑

感懷  其一

得成正覺罕憑修

祗為牢籠智慧優

認得摩尼玄妙理

正如天上顯金烏

Đắc thành chính giác hãn bằng tu 

Chỉ vị lao lung trí tuệ ưu

Nhận đắc ma ni huyền diệu lý 

Chính như thiên thượng hiển kim ô

Dịch nghĩa: 

Cảm hoài (1) 

Thành được chính giác, ít khi dựa vào tu hành, 

Vì tu hành chỉ là giam cầm cái ưu việt của trí tuệ. 

Chỉ cần nhìn thấy đạo lý huyền diệu của hòn ngọc ma ni, 

Thì đúng như mặt trời rực rỡ trên không.

Dịch thơ: 

I 

Mấy ai thành Phật ở tu hành, 

Chỉ trói cùm thêm trí óc mình; 

Thấu lẽ huyền vi trong ngọc sáng, 

Là vầng dương hiện giữa trời xanh. 

                                    Nguyễn Đổng Chi 

II 

Thành Phật chẳng hẳn tu hành, 

Chỉ cùm trói trí tuệ mình mà thôi, 

Nhìn ngọc thấu đạo cao vời, 

Đúng như rực rỡ mặt trời trên không. 

                                                  Đỗ Quang Liên

Chú thích: 
Kiều Phù người hương Trung Thuỵ, lúc bé học Nho, làm đến chức Hậu xá nhân đời vua Lý Anh Tông (1137-1175). Năm 30 tuổi, ông đến tu ở chùa Bảo Phúc, hương Đa Vân, quận Mỹ Lăng (nay thuộc Hòa  Bình), thế hệ thứ 9 dòng thiền Quan Bích.

Quy thanh chướng

Tác giả Phan Trường Nguyên (1110-1165) 潘長原

歸青嶂

猿猴抱子歸青嶂

自古聖賢沒可量

春來鶯囀百花深

秋至菊開沒模樣

Viên hầu bão tử quy thanh chướng

Tự cổ thánh hiền một khả lượng

Xuân lai oanh chuyển bách hoa thâm

Thu chí cúc khai một mô dạng

Dịch nghĩa: 

Về núi xanh 

Cũng như loài vượn khỉ ôm con lẩn vào núi biếc,

Ý chí của thánh hiền xưa nay sâu kín khó lường.

Mùa xuân đến, chim oanh hót, trăm hoa đua nhau khoe thắm, 

Nhưng đến khi thu về, hoa cúc nở thì không một loài hoa nào còn.

Dịch thơ: 

I 

Bậc thánh sâu xa khó lượng tình, 

Đành như khỉ, vượn ẩn ngàn xanh; 

Xuân sang, oanh hót, hoa đua thắm, 

Thu tới đìu hiu, cúc một cành. 

                                          Phạm Tú Châu 

II 

Ôm con, vượn ẩn non ngàn, 

Thánh hiền đạo lý khó lường xưa nay; 

Sang xuân, hoa thắm, oanh bay, 

Tới thu hoa héo, cúc nay một cành. 

                                                      Đỗ Quang Liên

Chú thích: 

Trường Nguyên gốc nam Trung Quốc, người thiểu số, sang ở nước ta, tại Trường Nguyên, huyện Tiên Du. Ông tu ở núi Từ Sơn, thuộc thế hệ thứ mười, dòng thiền Quan Bích. Ông làm bài thơ này ý nói không chịu vào triều theo lời mời của vua Lý Anh Tông (1137-1175. 

Hoa cúc được coi là có tính kiên trinh, chịu được giá rét; ý nói không bị lợi danh ràng buộc.

35. Văn chung

Tác giả Hoàng Viên Học 黃圓學

聞鐘

六識常昏終夜苦

無明被覆久迷慵

晝夜聞鐘開覺悟

懶神靜刹得神通

Lục thức thường hôn chung dạ khổ

Vô minh bị phú cửu mê dung

Trú dạ văn chung khai giác ngộ

Lãn thần tịnh sát đắc thần thông.

Dịch nghĩa: 

Nghe tiếng chuông 

Lục thức thường mờ tối, khổ sở thâu đêm, 

Vì bị vô minh che lấp mà lâu nay mê lầm biếng nhác; 

Đêm ngày nghe tiếng chuông, bừng tỉnh ngộ,

Thần lười rũ sạch, tinh thần được thông suốt.

Dịch thơ: 

I 

Sáu căn ám ảnh khổ đêm dài, 

Tăm tối sinh ra biếng nhác hoài; 

Hôm sớm nghe chuông, hồn tỉnh thức, 

Thần thông gặp được, hết thần lười. 

                                                  Ngô Tất Tố 

II 

Sáu căn ám ảnh đêm dài, 

Tối tăm che lấp mắc hoài si mê; 

Sớm hôm chuông gọi hồn về, 

Tinh thần thông suốt, rũ đi thần lười. 

                                                        Đỗ Quang Liên

Chú thích: 

Viên Học người Như Nguyệt, tu ở chùa Đại An, huyện Tế Giang. Ông theo dòng thiền Nam Phương, cùng thế hệ với nữ sĩ Lý Ngọc Kiều. 

Lục thức: chỉ 6 cảm giác do 6 căn sinh ra. Thấy ở mắt, nghe ở tai, ngửi ở mũi, nếm ở lưỡi, cảm xúc của thân thể, hiểu biết của ý thức. 

Vô Minh: tên gọi khác của Si, chỉ tâm mờ tối, khâu đầu của Nhị thập nhân duyên.

Hoa điệp

Tác giả Nguyễn Giác Hải 阮覺海

花蝶 

春來花蝶善知時

花蝶應須共應期

花蝶本來皆是幻

莫須花蝶向心持

Xuân lai hoa điệp thiện tri thì
Hoa điệp ưng tu cộng ứng kỳ
Hoa điệp bản lai giai thị huyễn
Mạc tu hoa điệp hướng tâm trì

Dịch nghĩa: 

Hoa và bướm 

Xuân sang hoa và bướm khéo quen với thời tiết,

Hoa bướm đều cần phải thích ứng với kỳ hạn của chúng.

Như hoa với bướm vốn dĩ đều là hư ảo,

Chớ nên bận tâm về hoa với bướm.

Dịch thơ: 

I 

Xuân sang hoa bướm khéo quen thì,

Bướm lượn hoa cười vẫn đúng kỳ;

Nên biết bướm hoa đều huyễn ảo,

Thây hoa, mặc bướm để lòng chi.

                                              Ngô Tất Tố 

II

Xuân sang hoa bướm quen thì, 

Hoa cười, bướm lượn đúng kỳ tự nhiên; 

Bướm hoa đều ảo, đừng quên, 

Mặc hoa, kệ bướm giữ yên lòng này. 

                                                       Đỗ Quang Liên