Đề huyền thiên quán

Tác giả: Trần Nguyên Đán 陳元旦

題玄天觀

白日升天易

致君堯舜難

塵埃六十載

回首愧黃冠

Bạch nhật thăng thiên dị 

Trí quân nghiêu thuấn nan 

Trần ai lục thập tải 

Hồi thủ quý hoàng quan

Dịch nghĩa: 

Đề quán Huyền Thiên 

Ban ngày bay lên trời còn dễ, 

Giúp vua để vua được như Nghiêu, Thuấn thật là khó; 

Sáu mươi năm mưu toan ở cõi trần, 

Ngoảnh lại luống thẹn với người đội mũ vàng.

Dịch thơ: 

I 

Lên trời ngày khá dễ, 

Giúp vua khó vô ngần; 

Sáu chục năm trần thế, 

Thẹn nhìn mũ Đạo nhân. 

                       Nguyễn Chân 

II 

Ban ngày bay dễ lên trời, 

Giúp vua khó được như đời Thuấn Nghiêu; 

Tuổi đời sáu chục, xế chiều, 

Ngoái nhìn Đạo sỹ, bao nhiêu thẹn thùng. 

                                               Đỗ Quang Liên 

Chú thích: Mũ của Đạo sỹ, chỉ người ở ẩn.

Thư hoài kỳ nhị

Tác giả: Lê Quát 黎适

書懷其二

年來世事與心違

日望家山賦式微

水國天寒驚歲暮

木蘭花老雨霏霏

Niên lai thế sự dữ tâm vi 

Nhật vọng gia sơn phú thức vi 

Thuỷ quốc thiên hàn kinh tuế mộ 

Mộc lan hoa lão vũ phi phi

Dịch nghĩa: 

Nỗi lòng (bài 2) 

Mấy năm nay, việc đời trái với lòng, 

Ngày ngày trông về quê hương, đọc thơ Thức vi; 

Nơi sông nước, trời trở lạnh, giật mình năm sắp hết, 

Hoa mộc lan tàn héo dưới mưa bay.

Dịch thơ: 

Đỗ Quang Liên 

I 

Việc đời thường trái ý lâu nay, 

Trông ngóng quê hương lạnh tháng ngày; 

Trời rét, giật mình, năm sắp hết, 

Mộc lan tàn héo dưới mưa bay. 

II 

Việc đời trái ý bấy nay, 

Trông về núi cũ, mong ngày lại quê; 

Hết năm, trời nước tái tê, 

Mộc lan tàn rũ lê thê mưa buồn.

Chú thích: 

Thức vi: Tên một bài thơ trong thiên Quốc Phong,  Kinh Thi nói lên tâm trạng người lưu lạc, chỉ muốn về quê nhà.

265. Thư hoài kỳ nhất

Tác giả: Lê Quát 黎适

書懷其一

事務如毛病復閒

乾坤萬變靜中看

雙梅橋畔秋風老

無數黃花映藥欗

Sự vụ như mao bệnh phục nhàn 

Càn khôn vạn biến tĩnh trung khan 

Song mai kiều bạn thu phong lão 

Vô số hoàng hoa ánh dược lan

Dịch nghĩa: 

Nỗi lòng (bài 1) 

Công việc bộn bề, ốm thành ra nhàn, 

Trong yên tĩnh, ngồi nhìn biến đổi của trời đất; 

Bên cầu Song Mai, gió cuối thu, 

Mầu vàng của vô số hoa cúc ánh vào lan can.

Dịch thơ: 

Đỗ Quang Liên 

I 

Bộn bề công việc, ốm thành nhàn, 

Trời đất đổi thay, tĩnh lặng xem; 

Thu muộn, Song Mai cầu gió lộng, 

Màu vàng hoa cúc ánh lan can. 

II 

Việc bừa bộn, ốm được nhàn, 

Đất trời muôn vẻ, lặng xem đổi dời; 

Cuối thu, gió lộng Song Mai, 

Bao nhiêu hoa cúc ánh ngoài giậu bên.

Tống phạm công sư mạnh bắc sứ

Tác giả: Lê Quát 黎适

送范公師孟北使

驛路三千君據安

海門十二我還山

朝中使者天邊客

君得功名我得閒

Dịch lộ tam thiên quân cứ an 

Hải môn thập nhị ngã hoàn san 

Triều trung sứ giả, thiên biên khách 

Quân đắc công danh ngã đắc nhàn

Dịch nghĩa: 

Tiễn Phạm Sư Mạnh đi sức phương Bắc 

Qua ba nghìn dặm đường đi sứ, bác ngồi trên yên,

Vượt mười hai cửa biển, tôi trở về núi;

Kẻ sứ giả của triều đình, kẻ nơi chân trời,

Bác được công danh, tôi được chữ nhàn.

Dịch thơ: 

I 

Người tựa trên yên trải dặm ngàn, 

Kẻ về cửa bể cách quan san; 

Sứ thần, dật khách nào hơn kém, 

Ông được công danh, lão được nhàn. 

                                       Đinh Văn Chấp 

II 

Ba ngàn dặm ngựa, bác đi, 

Mười hai cửa biển, tôi về núi sâu; 

Bác Sứ giả, tôi khách du, 

Bác theo sự nghiệp, tôi ưa thanh nhàn. 

                                                 Đỗ Quang Liên 

Chú thích: 

- Lê Quát, tự là Bá Quát, hiệu Mai Phong,  dòng dõi Lê Văn Thịnh, người huyện Đông Sơn (phía Tây Bắc thành phố Thanh Hóa ngày nay, là một học trò xuất sắc của Chu An, đỗ Thái học sinh, làm quan dưới triều vua Trần Minh Tông. Triều vua Trần Dụ Tông (1358) làm Tả tư lang kiêm Hàn lâm viện phụng chỉ, sau thăng làm Thượng thư Hữu bộc xạ. Năm 1366, ông đi kiểm tra sổ sách tài chính ở Thanh Hoá, và được thăng chức Thượng thư Hữu bật nhập nội hành khiển. Lê Quát nổi tiếng văn chương, cùng Phạm Sư Mạnh muốn thay đổi không khí học thuật đương thời, bằng cách đề cao đạo Nho, bài xích đạo Phật. 

- Theo Đại Việt sử ký toàn thư, bài thơ này Lê Quát làm khi còn trẻ.

Quá an phủ nguyễn sĩ cố phần

Tác giả: Phạm Sư Mạnh 范師孟

過安撫阮士固墳

蕭蕭千畝竹如雲

無限傷心安撫墳

山墅昔時攜酒地

愴忙下馬正斜曛

Tiêu tiêu thiên mẫu trúc như vân 

Vô hạn thương tâm an phủ phần 

Sơn thự tích thời huề tửu địa 

Thương mang há mã chính tà huân

Dịch nghĩa: 

Qua mộ An Phủ Nguyễn Sĩ Cố 

Hiu hắt hàng nghìn mẫu, trúc như mây,

Trước mồ quan An Phủ, lòng đau vô hạn;

Biệt thự trong núi, nơi trước kia thường mang rượu đến,

Nay bâng khuâng xuống ngựa, giữa lúc bóng chiều tà.

Dịch thơ: 

I 

Mây giăng ngàn dặm trúc xanh xanh,

An phủ phần, trông vướng mối tình;

Này chốn ngày xưa vui vẻ chén,

Bâng khuâng xuống ngựa, bóng chênh chênh. 

                                                        Đinh Văn Chấp 

II 

Như mây, trúc rợp mênh mông, 

Trước mồ hiu hắt, tấc lòng sầu đau; 

Tiệc say nhà núi nay đâu? 

Bâng khuâng xuống ngựa, bóng chiều chênh chênh! 

                                                                  Đỗ Quang Liên

Chú thích: 

Nguyễn Sĩ Cố: chưa rõ người ở đâu. Theo Đại Việt Sử Ký toàn thư, ông làm chức Thiên Chương Các học sỹ đời vua Trần Thánh Tông (1258-1278), rồi chức Hàn Lâm viện thị độc học sỹ đời vua Trần Minh Tông (1314-1329).

Chu trung tức sự

Tác giả: Phạm Sư Mạnh 范師孟

舟中即事

仕宦三朝備省官

蒼頭白髮未還山

焚香坐對珥河月

惆悵煙溪峽石間

Sĩ hoạn tam triều bị tỉnh quan 

Thương đầu bạch phát vị hoàn san 

Phần hương tọa đối nhị hà nguyệt 

Trù trướng yên khê hiệp thạch gian

Dịch nghĩa:

Thơ tức sự trên thuyền 

Làm quan nơi cung cấm trải suốt ba triều vua, 

Đầu xanh đã bạc, chưa được về núi; 

Đốt hương ngồi ngắm trăng giòng sông Nhị, 

Bồi hồi tưởng nhớ đến suối mây vùng Hiệp Thạch.

Dịch thơ: 

I 

Cung cấm ba triều vẫn cảnh quan, 

Đầu xanh đã bạc chửa hoàn san; 

Đốt hương ngồi ngắm trăng sông Nhị, 

Mây nước quê nhà những vẫn vương. 

                                             Trần Lê Sáng 

II 

Ba triều trải đủ chức quan, 

Đầu xanh, tóc bạc hưu nhàn được đâu; 

Châm hương ngồi ngắm trăng thâu, 

Nhị Hà – Hiệp Thạch thấm sầu nỗi quê. 

                                                 Đỗ Quang Liên

   

Đề cam lộ tự

Tác giả:  Phạm Sư Mạnh 范師孟
題甘露寺
曉躡雲煙扣石扉
僧房佛舍俯漣漪
雪侵兩鬢風吹淚
重讀穆陵題寺詩

Hiểu nhiếp vân yên khấu thạch phi 

Tăng phòng phật xá phủ liên y 

Tuyết xâm lưỡng mấn phong suy lệ 

Trùng độc mục lăng đề tự thi

Dịch nghĩa: 

Đề chùa Cam Lộ 

Buổi sớm dẫm lên khói mây, gõ vào cửa đá,

Tăng phòng, Phật điện nhìn xuống giòng nước lăn tăn;

Tuyết điểm bạc hai bên mái tóc, gió thổi rơi lệ,

Đọc lại bài thơ của Mục Lăng đề ở chùa.

Dịch thơ: 

I 

Rẽ đám mây mù gõ trước rèm,

Buồng Tăng, nhà Phật nước quanh thềm;

Gió lay giọt lệ sương pha tóc,

Thơ Mục Lăng xưa lại đọc lên. 

                                       Đinh Văn Chấp 

II 

Rẽ khói mây, gõ cửa chùa, 

Phật đàn soi xuống nước hồ lăn tăn; 

Tóc sương, gió thổi lệ tràn, 

Đọc thơ xưa đức Mục Lăng đề chùa.

                                          Đỗ Quang Liên

Chú thích: 

Hoàng Việt thi tuyển chú: vua Trần Minh Tông chôn ở Mục Lăng.

260. Quá tiêu tương

Tác giả: Phạm Sư Mạnh 范師孟

過瀟湘

湘水北連青草湖

年年楓葉映菰蒲

帝妃一去殿門閉

紅日下山啼鷓鴣

Tương thuỷ bắc liên thanh thảo hồ

Niên niên phong diệp ánh cô bồ

Đế phi nhất khứ điện môn bế

Hồng nhật há sơn đề giá cô

Dịch nghĩa: 

Qua Tiêu Tương 

Sông Tương phía bắc liền với hồ Thanh Thảo,

Hàng năm lá phong soi xuống cỏ cô, cỏ bồ;

Bà Phi qua đời, cửa điện bèn khép lại,

Mặt trời gác núi, tiếng chim đa đa kêu rộn.

Dịch thơ: 

I

Tiêu Tương, Thanh Thảo giáp đôi bờ,

Thu tới phong soi sáng cỏ bồ;

Đế phi khuất bóng, cung không mở,

Ác lặn, vang non tiếng giá cô. 

                                          Đào Thái Tôn 

II 

Sông Tương giáp Thanh Thảo hồ, 

Lá phong rụng sáng cỏ bồ hằng năm; 

Vắng Phi, cửa điện im lìm, 

Đa đa rộn tiéng kêu buồn chiều hôm. 

                                                     Đỗ Quang Liên 

Chú thích: 

- Tiêu Tương: nơi hợp lưu của sông Tiêu và sông Tương, ở phía Bắc huyện Linh Lăng, tỉnh Hồ Nam, Trung Quốc. Phạm Sư Mạnh làm thơ này khi đi sứ năm 1345. 

- Hồ Thanh Thảo: ở huyện Cương Âm, tỉnh Hồ Nam; Phía Nam giáp sông Tiêu, Bắc thông với hồ Động Đình. Vì hồ có nhiều cỏ xanh nên đặt tên như vậy. 

- Đế Phi: tương truyền Nga Hoàng và Nữ Anh là con gái vua Nghiêu, và đều là vợ vua Thuấn. Khi vua Thuấn chết, hai bà khóc thương ở vùng sông Tiêu Tương.

Quá hoàng long động

Tác giả: Phạm Sư Mạnh  范師孟
Dịch thơ: Đỗ Quang Liên

過黃龍洞

鴉浦潮頭蛺石風

高帆十丈過黃龍

溶溶一水玻璃碧

玉立千峰更萬峰

Nha phố triều đầu hiệp thạch phong 

Cao phàm thập trượng quá hoàng long 

Dung dung nhất thuỷ pha lê bích

Ngọc lập thiên phong cánh vạn phong

Dịch nghĩa: 

Qua động Hoàng Long 

Trên làn sóng Nha Phố, trước ngọn gió Hiệp Thạch, 

Buồm cao mười trượng qua động Hoàng Long;

Mênh mông bát ngát trong biếc như pha lê,

Muôn ngàn ngọn núi đứng sừng sững như những viên ngọc.

Dịch thơ: 

I 

Nha Phố triều lên, gió Hiệp Thạch, 

Buồm cao mười trượng vượt Hoàng Long; 

Mênh mông bát ngát pha lê biếc, 

Ngọc dựng muôn ngàn ngọn núi non. 

II 

Gió Hiệp Thạch, triều bến Nha, 

Cánh muồm cao vút vượt qua động Hoàng; 

Nước trong xanh biếc mênh mang, 

Như hàng ngọc dựng trùng trùng núi non.

Chú thích: Hiệp Thạch thuộc huyện Hiệp Sơn, phủ Kinh Môn, đất Hải Dương.

Đông Sơn tự hồ thượng lâu

Tác giả: Phạm Sư Mạnh 范師孟 

Dịch thơ: Đỗ Quang Liên

東山寺湖上樓

池園古寺瓊瑤沒

松竹一山風雨來

至今白髮村前叟

猶道太師平賊回

Trì viên cổ tự quỳnh dao một 

Tùng trúc nhất sơn phong vũ lai 

Chí kim bạch phát ngôn tiền tẩu 

Do đạo thái sư bình tặc hồi

Dịch nghĩa: 

Lầu trên hồ chùa Đông Sơn 

Vườn ao chùa cổ đã mất vẻ ngọc rồi,

Thông trúc đầy núi, gió mưa kéo đến;

Đến nay những ông già tóc bạc ở trước thôn,

Còn kể chuyện Thái Sư đi dẹp giặc về qua đây.

Dịch thơ: 

I 

Chùa cổ, ao vườn đâu vẻ ngọc, 

Trúc tùng rậm núi, gió mưa sa; 

Đến nay bô lão thôn còn kể, 

Chuyện cũ Thái Sư dẹp giặc qua. 

II 

Vườn, ao, chùa – vẻ đẹp đâu, 

Thông, tre đầy núi mặc dầu gió mưa; 

Già làng thường kể chuyện xưa, 

Thái Sư dẹp giặc về qua lối này.

Chú thích: 

Việt âm thi tập chú: Thái Sư ở đây chỉ Trần Nhật Duật, con thứ sáu vua Trần Thái Tông, văn võ kiêm toàn. Ông có công lớn trong cuộc kháng chiến chống Nguyên Mông, được phong Tá Thánh Thái Sư Chiêu Văn Vương, thọ 77 tuổi. Người đương thời ví như Quách Tử Nghi đời Đường bên Trung Quốc.

Thanh lương giang

Tác giả: Chu Văn An 朱文安

清涼江

山腰一抹夕陽橫

兩兩漁舟畔岸行

獨立清涼江上望

寒風颯颯嫩潮生

Sơn yêu nhất mạt tịch dương hoành

Lưỡng lưỡng ngư chu bạn ngạn hành

Độc lập thanh lương giang thượng vọng

Hàn phong táp táp nộn triều sinh

Dịch nghĩa: 

Sông Thanh Lương 

Một vệt bóng chiều vắt ngang sườn núi,

Dọc theo bờ sông, thuyền câu đi từng đôi một;

Đứng một mình trên sông Thanh Lương ngắm cảnh,

Gió lạnh vi vút, nước triều dâng lên.

Dịch thơ: 

I

Sườn non một vệt nắng vắt ngang,

Xuôi mái thuyền câu thẳng thẳng hàng;

Thanh Lương sông vắng người thơ thẩn,

Sóng nổi hun hun trận gió hàn. 

                                            Trần Lê Sáng 

II 

Sườn non in vệt nắng chiều, 

Gần bờ, từng cặp thuyền câu xuôi dòng; 

Một mình, sông vắng Thanh Lương, 

Vèo vèo gió lạnh, triều dâng từ từ. 

                                              Đỗ Quang Liên  

Chú thích: 

Câu 4 “Nộn triều sinh”, trong sách Trích diễm thi tập ghi là “vãn triều sinh” nghĩa là Thủy triều buổi chiều dâng lên.

Cung hoạ ngự chế động chương

Tác giả: Chu Văn An 朱文安

恭和御制洞章

庭舞胎禽雲掩關

露華嚥罷覺清寬

碧桃華下渾無事

時倩東風掃石壇

Đình vũ thai cầm vân yểm quan

Lộ hoa yến bãi giác thanh khoan

Bích đào hoa hạ hồn vô sự

Thời thiến đông phong tảo thạch đàn

Dịch nghĩa: 

Kính họa thơ vua 

Hạc múa ở sân, mây che ngoài cửa,

Nuốt hoa sương rồi cảm thấy khoan khoái nhẹ nhàng;

Dưới hoa bích đào, lòng thanh thản,

Thỉnh thoảng mượn ngọn gió đông quét trên đàn đá.

Dịch thơ: 

I 

Hạc múa ngoài sân, mây cửa lồng,

Sương hoa uống cạn, thảnh thơi lòng;

Dưới hoa đào dạo, hồn thanh thản,

Quét thạch đàn, ta mượn gió đông. 

Trần Lê Sáng 

II 

Cửa mây, hạc múa ngoài sân, 

Hoa sương uống cạn, tâm thần thảnh thơi; 

Dưới đào, thanh thản dạo chơi, 

Gió Đông tạm mượn, quét nơi thạch đàn. 

                                                     Đỗ Quang Liên 

Chú thích: 

- Câu 4 “thời thiến”, sách Toàn Việt thi lục chép là “thời trị” có nghĩa là Gặp lúc. 

- Động chương: chưa rõ nghĩa, cần tra cứu thêm.

255. Thôn nam sơn tiểu khế

Tác giả: Chu Văn An 朱文安

村南山小憩

閑身南北片雲輕

半枕清風世外情

佛界清幽塵界遠

庭前噴血一鶯鳴

Nhàn thân nam bắc phiến vân khinh 

Bán chẩm thanh phong thế ngoại tình 

Phật giới thanh u trần giới viễn 

Đình tiền phún huyết nhất oanh minh

Dịch nghĩa: 

Tạm nghỉ ở núi Thôn Nam 

Thân nhàn như đám mây nhẹ bay khắp Nam, Bắc,

Gió mát thổi bên gối, tâm tình để ngoài cuộc đời;

Cõi Phật thanh u, cõi trần xa vời,

Trước sân, hoa đỏ như máu, một chiếc oanh kêu.

Dịch thơ: 

I 

Nam Bắc mây trôi, thân nhẹ tênh, 

Gió lùa bên gối, việc đời khinh; 

Phật gần, cõi thế dường xa lắc, 

Hoa đỏ ngoài sân một tiếng oanh. 

                                      Đỗ Quang Liên 

II

Thân nhàn tựa áng mây trôi, 

Gió trăng nửa gối, việc đời nhẹ tênh; 

Cõi trần xa, cõi Phật thanh, 

Sân hoa máu đỏ, chim oanh líu lường. 

                                                Đào Thái Tôn

Linh sơn tạp hứng

Tác giả: Chu Văn An 朱文安

靈山雜興

萬疊青山簇畫屏

斜陽淡抹半溪明

翠蘿徑裏無人到

山鵲啼煙時一聲

Vạn điệp thanh sơn thốc họa bình

Tà dương đạm mạt bán khê minh

Thuý la kính lý vô nhân đáo

Sơn thước đề yên thời nhất thanh

Dịch nghĩa: 

Tạp hứng ở Linh sơn 

Muốn lớp núi xanh tụ lại như bức bình phong vẽ, 

Bóng chiều nhạt dọi tới sáng nửa lòng khe; 

Trong lối cỏ biếc, không người đến, 

Thỉnh thoảng một tiếng chim thước kêu trong khói mù.

Dịch thơ: 

I

Núi xanh muôn lớp họa bình che, 

Ác xế soi lên rạng nửa khe; 

Bụi rậm đường sâu người vắng vẻ, 

Trong mây chim thước gọi le the. 

                   Bản dịch Hoàng Việt thi văn tuyển 

II 

Họa bình, muôn lớp núi xanh, 

Nửa dòng khe sáng chênh chênh ánh tà; 

Lối mòn, không kẻ lại qua, 

Khói vương, thảng thốt một và tiếng chim. 

                                                         Đỗ Quang Liên 

Chú thích: 

- Câu 2 “”đạm mạt” có sách ghi là “quải đảo” nghĩa là treo ngược. 

- Chu Văn An (?-1370) hiệu là Tiều Ẩn, tên chữ là Linh Triệt, tên thụy là Văn Trinh, người làng Văn Thôn, xã Quang Liệt, huyện Thanh Ðàm, nay là huyện Thanh Trì, Hà Nội. Sau khi đậu Thái học sinh, ông ở nhà dạy học. Đời vua Trần Minh Tông ông mới nhận chức Quốc Tử Giám Tư nghiệp, dạy cho thái tử. Ðời vua Trần Dụ Tông (1341-1369), Chu Văn An dâng sớ xin chém bảy nịnh thần, vua không nghe. Ông từ chức, ở ẩn tại núi Phượng Hoàng, làng Kiệt Ðặc, huyện Chí Linh. 

Tác phẩm: Tiều ẩn thi tập, Tiều ẩn quốc ngữ thi tập, Tứ thư thuyết ước. Nhưng chỉ còn 12 bài thơ chép trong Toàn Việt thi lục.

Đề cố bộ hạc đồ

Tác giả: Nguyễn Ức 阮億

題顧步鶴圖

一堆老石竹參差

孤鶴便翾未肯飛

回首不須防在後

網羅正是眼前機

Nhất đôi lão thạch trúc sâm si

Cô hạc biền huyên vị khẳng phi

Hồi thủ bất tu phòng tại hậu

Võng la chính thị nhãn tiền ky

Dịch nghĩa: 

Đề tranh "Cố bộ hạc"

Một đống đá cũ, khóm trúc loi thoi,

Con hạc cô đơn dùng dằng chưa chịu bay;

Đừng ngoảnh đầu lại đề phòng đằng sau,

Lưới giăng chính là cơ sự đã ở ngay trước mắt.

Dịch thơ: 

I 

Khóm trúc loi thoi, đá mấp mô,

Dùng dằng cánh hạc, thế đơn cô;

Thôi đừng ngoảnh lại đằng sau nữa,

Lưới trước chờ kia chẳng phải dò!

                                           Tuấn Nghi 

II 

Trúc loi thoi, đá mấp mô, 

Chưa bay, cánh hạc thế cô ngập ngừng; 

Ngoảnh nhìn sau cũng chẳng bằng,

Đề phòng trước mắt lưới giăng sẵn chờ.

                                                    Đỗ Quang Liên

Chú thích:  

Cố bộ hạc đồ: Bức tranh vẽ con hạc vừa đi vừa ngoảnh lại

Tống nhân bắc hành

Tác giả: Nguyễn Ức 阮億
Dịch thơ: Đỗ Quang Liên

送人北行

都門回首樹蒼蒼

立馬頻斟勸客觴

一段離情禁不得

津頭折柳又斜陽

Ðô môn hồi thủ thụ thương thương

Lập mã tần châm khuyến khách trường

Nhất đoạn ly tình câm bất đắc

Tân đầu chiết liễu hựu tà dương

Dịch nghĩa: 

Tiễn người đi phương Bắc 

Ngoảnh lại cửa đô thành cây cối xanh xanh,

Dừng ngựa liên tiếp rót rượu mời khách;

Không sao ngăn nổi, một khúc tình ly biệt,

Bên bến sông bẻ cành liễu trong bóng chiều tà.

Dịch thơ: 

I 

Cổng thành ngoái lại lá xanh tươi, 

Dừng ngựa kèo thêm chén rượu mời; 

Tình cảm biệt ly kìm chẳng nổi, 

Bên cầu bẻ liễu ánh chiều vơi… 

II 

Cổng thành ngoái ngắm cây xanh, 

Dừng cương rót rượu nài anh chén mời; 

Khôn ngăn tình lụy chia phôi, 

Bến sông bẻ liễu vơi vơi ánh tà.

Chú thích: 

Người đời Hán thường bẻ cành liễu bên cầu Bá Kiều ở Đông Trường An khi tiễn nhau (ý để làm roi ngựa).

Trai tiền bồn tử lan hoa

Tác giả: Nguyễn Ức 阮億
Dịch thơ: Đỗ Quang Liên

齋前盆子蘭花

高標曾識楚辭中

一種風光九畹同

天似有情憐寂寞

為留清馥伴吟翁

Cao tiêu tằng thức sở từ trung 

Nhất chủng phong quang cửu uyển đồng 

Thiên tự hữu tình liên tịch mịch 

Vị lưu thanh phức bạn ngâm ông 

Dịch nghĩa: 

Chậu hoa lan trước nhà 

Từng biết được nêu cao trong Sở từ,

Một vẻ phong quang chín khoảnh đất đều giống nhau; 

Trời hình như có ý thương cảnh vắng vẻ,

Đã để lại mùi thơm trong sạch làm bạn với nhà thơ.

Dịch thơ: 

I 

Sở từ từng biết được đề cao, 

Chín khoảnh phong quang cũng giống nhau; 

Vắng vẻ, trời thương, dành để lại, 

Hương thơm làm bạn khách thanh tao. 

II 

Sở từ từng đã đề cao, 

Cùng loài chín khoảnh tươi màu phong quang; 

Quạnh hiu, trời rủ lòng thương, 

Lưu hương thơm ngát bạn cùng khách thơ.

Chú thích: 

- Sở từ: ở đây chỉ thơ của Khuất Nguyên nói chung. 

- Chín khoảnh đất (cửu uyển): trong Ly Tao của Khuất Nguyên có câu: “Dư ký tư lan chi cửu uyển hề, hựu thụ huệ chi bách mẫu” nghĩa là Ta đã trồng lan chín khoảnh, lại trồng huệ trăm mẫu.

250. Trùng dương tiền nhất nhật đáo cúc đường cựu cư hữu cảm

Tác giả: Nguyễn Ức 阮億
Dịch thơ: Đỗ Quang Liên

重陽前一日到菊堂舊居有感

高會龍山蹟已陳

西風回首淚沾巾

貞心卻愛東籬菊

肯把清香媚別人

Cao hội long sơn tích dĩ trần

Tây phong hồi thủ lệ triêm cân

Trinh tâm khước ái đông ly cúc

Khẳng bả thanh hương mị biệt nhân

Dịch nghĩa: 

Cảm xúc khi đến ngôi nhà cũ của Cúc Đường vào ngày trước Tết Trùng Dương 

Cuộc yến hội ở Long Sơn dấu vết đã mờ,

Gió tây thổi ngoảnh đầu lại, nước mắt thấm khăn;

Lòng trong trắng chỉ yêu hoa cúc ở giậu phía đông,

Há chịu đem hương, thanh mơn trớn kẻ khác.

Dịch thơ: 

I 

Yến hội Long Sơn dấu đã phai, 

Quay đầu, gió lộng, lệ tuôn dài; 

Tấm trinh mến cúc bên Đông giậu, 

Há chịu hương thanh mơn trớn ai. 

II 

Hội Long Sơn dấu đã mờ, 

Ngoái nhìn gió nổi, lệ nhòa thấm khắn; 

Riêng yêu tình cúc trắng trong, 

Chẳng đem hương quý ướp nồng duyên ai.  

Chú thích: 

- Cúc Đường: tên hiệu của Trần Quang Triều. 

- Tấn thư chép: Ngày 9 tháng 9, tướng quân Hoàn Ôn đặt tiệc ở Long Sơn, thuộc hạ và tân khách đến dự. Có thể Nguyễn Ức nhắc tới một cuộc yến hội lớn nào đó do Quang Triều sinh thời tổ chức. 

- Hoa cúc ở giậu Đông (Đông ly cúc): chữ trong thơ Đào Tiềm, dùng tại đây với nghĩa muốn quay về với thú điền viên.

Động nhiên phong hữu cảm

Tác giả: Nguyễn Ức 阮億
Dịch thơ: Đỗ Quang Liên

洞然峰有感

高臥蒼雲念最深

騎箕去後杳難尋

君王無復他時夢

猿鶴空山夜夜心

Cao ngọa thương vân niệm tối thâm

Kỵ cơ khứ hậu liểu nan tầm

Quân vương vô phục tha thời mộng

Viên hạc không sơn dạ dạ tâm

Dịch nghĩa: 

Cảm xúc khi qua đỉnh Động Nhiên

Nằm cao tận mây xanh, nghĩ rất sâu,

Người cưỡi sao Cơ đi rồi, mờ mịt thật khó tìm;

Giấc mộng nhà vua ngày nào, nay không còn trở lại,

Trên ngọn núi vắng, đêm đêm chỉ còn tấm lòng của vượn, hạc mà thôi.

Dịch thơ: 

I 

Mây thẳm nằm cao, nghĩ rất sâu, 

Sao Cơ người cưỡi, biết tìm đâu? 

Nhà vua mộng cũ sao quay lại, 

Núi vắng, đêm đêm vượn, hạc sầu. 

II 

Nằm cao mây thẳm, nghĩ sâu, 

Sao Cơ người cưỡi, biết đâu mà dò; 

Đâu còn mộng cũ nhà vua, 

Núi không, vượn hạc đêm đêm những buồn. 

Chú thích: 

- Người cưỡi sao Cơ: Sách Trang Tử chép: Phó Duyệt, hiền thần đời Thương, tuy chết nhưng tinh thần vẫn ngời sáng trên sao Cơ, sao Vĩ. 

- Vượn, hạc (viên hạc): sách Bão Phác tử chép: “Chu Mục Vương Nam chinh nhất quân tận hóa quân tử vi viên vi hạc tiểu nhân vi trùng vi sa” nghĩa là Chu Mục Vương đánh phương Nam, toàn quân đều chết cả. Những người quân tử thì biến thành vượn, hạc; những kẻ tiểu nhân thì biến thành sâu, thành cát.