Trào nhân ẩm tửu

Tác giả: Lê Thánh Tông 黎聖宗

嘲人飲酒

醉憐樂子啜餔名

瓶落齏湯古井盈

信是陶公不及亂

勿從李白遠騎鯨

Túy liên nhạc tử xuyết bô danh 

Bình lạc tê thang cổ tỉnh doanh 

Tín thị đào công bất cập loạn 

Vật tòng lý bạch viễn ky kình

Dịch nghĩa:  

Cười người uống rượu 

Khi say, thương ông Nhạc Tử mang tiếng là hạng ăn uống, 

Trong vò, thứ rượu chua đã bị đổ, mà coi như giếng cổ đầy tràn; 

Hãy như ông Đào Công, uống rượu nhưng không say quá,

Chớ học theo Lý Bạch, cưỡi cá kình đi mãi.

Dịch thơ: 

I

Khá thương Nhạc Tử hạng phàm phu, 

Bình đổ tràn ra thứ rượu chua; 

Học tập cụ Đào không quá chén, 

Cười ông Lý Bạch cưỡi kình kia!   

                                                   Hải Anh 

II 

Say, thương Nhạc Tử phàm phu, 

Rượu chua bình đổ, giếng xưa nước tràn; 

Đào Công uống rượu có ngần, 

Chớ theo Lý Bạch cưỡi kình đi xa! 

                                             Đỗ Quang Liên

Chú thích: 

- Nhạc Chính Tử theo Tử Ngao sang tề, Mạnh Tử bảo Nhạc Tử: “Ông theo Tử Ngao là theo hạng ăn uống đấy, người theo đạo cổ mà lại theo hạng ăn uống sao!”. 

- Thơ Tô Đông Pha có câu: “Toan tửu như tê thang, điền tửu như mật dịch”, nghĩa là: rượu chua như canh rau xoàng, rượu ngọt như mật ong. 

- Đào Khản đời Tấn uống rượu rất khỏe, nhưng có hạn, không để say quá. 

- Lý Bạch đời Đường giỏi rượu hay thơ. Tương truyền, một đêm trăng sáng, ông ngồi thuyền trên Trường giang, uống rượu ngắm trăng, say nhảy xuống sông bắt bóng trăng, bị chết đuối. Người đời cho là ông đã cưỡi cá kình đi mãi. Thơ Đỗ Phủ có câu: “Nhược phùng lý bạch kỵ kình ngư, Đạo Phủ vấn tấn kim hà như”, nghĩa là: Nếu gặp Lý Bạch cưỡi cá kình, thì bảo hộ, Đỗ Phủ hỏi thăm ông ta ngày nay thế nào?.

Túy trung ngẫu thành

Tác giả: Lê Thánh Tông 黎聖宗

醉中偶成

迷心豈止言其百

割肉何如語出三

不使田巴逢鲁子

安能易業閉高談

Mê tâm khởi chỉ ngôn kỳ bách 

Cát nhục hà như ngữ xuất tam 

Bất sử điền ba phùng lỗ tử 

An năng dịch nghiệp bế cao đàm

Dịch nghĩa:  

Trong lúc say rượu ngẫu hứng làm thơ 

Khi lòng mê say, há chỉ nói kỳ hạn là một trăm ngày, 

Cắt thịt, cớ sao còn nói ba điều nữa; 

Giá đừng để cho Điền Ba gặp Lỗ tử, 

Thì đâu ông ta thay đổi nghề nghiệp, đóng cửa không bàn những chuyện cao khoát.

Dịch thơ:

I

Mê say, kỳ hạn chỉ đâu trăm, 

Cắt thịt, ba câu lại được khen; 

Không khiến Điền Ba gần Lỗ Tử, 

Sao thay đổi nghiệp, bỏ cao đàm. 

                                 Đỗ Quang Liên 

II

Say rồi, còn nói trăm ngày, 

Cắt thịt, còn bảo việc này có ba; 

Lỗ Tử không gặp Điền Ba, 

Thì đâu hết chuyện bàn xa, bàn gần. 

                                                    Hải Anh

Chú thích: 

- Trần Tuân suốt ngày say rượu, bỏ việc quan. Có người khuyên, ông nói: “Ta có thể mười ngày mới xét việc một lần, chứ không thể một ngày không rượu”. Quan trên khiển trách, ông nói: “Ta có thể trăm ngày mới xét việc một lần, chứ không thể một ngày không rượu”. 

- Đông Phương Sóc một hôm về sớm chưa có lệnh vua, tự tiện cắt thịt vua định thưởng cho các quan, đem về. Vua khiển trách, Sóc trình bày ba điều: “Rút kiếm cắt thịt, có hành động nào hùng tráng bằng! Cắt thịt không nhiều, có gì liêm khiết bằng! Cắt thịt đem về cho vợ, có gì nhân nghĩa bằng”. Vua phì cười, khen thưởng cho 100 cân thịt. 

- Điền Ba, biện sỹ nước tề, thường ngồi dưới gốc hòe cao đàm khoát luận, ai tranh luận đều bị bẻ gãy. Đệ tử của Lỗ Trọng Liên là Từ Kiếp, mới 12 tuổi, đi qua nói với Điền Ba rằng: “Lời tiên sinh tựa tiếng nhạc trong thành bay ra mà mọi người vẫn ghét, xin ngài chớ nói nữa”. Từ đó Điền Ba thôi không cao đàm nữa.

450. Vũ tễ tiểu chước

Tác giả: Lê Thánh Tông 黎聖宗

雨霽小酌

皎然寒鏡出塵函

疏雨輕風急走南

主客談鋒雷轉夜

即忘城皷已敿三

Hiểu nhiên hàn kính xuất trần hàm 

Sơ vũ khinh phong cấp tẩu nam 

Chủ khách đàm phong lôi chuyển dạ 

Tức vong thành cổ dĩ kiêu tam

Dịch nghĩa: Bữa tiệc nhỏ sau tạnh mưa 

Chiếc gương lạnh vằng vặc vừa ló khỏi trần giới, 

Mưa thưa, gió nhẹ cuốn gấp về phương Nam; 

Chủ, khách tranh luận sôi nổi như sấm chuyển trong đêm, 

Quên phắt cả trống thành canh ba đã điểm

Dịch thơ: 

I 

Lạnh lẽo gương băng ló cõi trần, 

Về Nam, mưa gió cuốn xa dần; 

Luận bàn chủ khách đêm rền sấm, 

Quên phắt thành khuya trống điểm canh. 

                                                         Hải Anh 

II   

Gương trăng vằng vặc vòm trần, 

Mưa thưa, gió nhẹ chuyển dần về Nam; 

Sấm ran, chủ khách luận bàn, 

Đêm, quên phắt cả trống thành canh ba. 

                                                 Đỗ Quang Liên 

Nguyệt hạ túy ẩm

Tác giả: Lê Thánh Tông 黎聖宗

月下醉飲

皎皎懸天頭戴一

翻翻伴我影成三

攻腸濁酒無刀箭

聒耳煩心士不堪

Hạo hạo huyền thiên đầu đới nhất 

Phiên phiên bạn ngã ảnh thành tam

Công trường trọc tửu vô đao tiễn 

Quát nhĩ phiền tâm sỹ bất kham

Dịch nghĩa:  

Uống say dưới trăng 

Vằng vặc treo trên bầu trời, một vầng trăng trên đầu, 

Chập chờn làm bạn với ta và bóng ta thành ba; 

Rượu ngon không phải cung kiếm mà dày vò gan ruột, 

Tai ù, tim héo, kẻ sỹ không nên thế.

Dịch thơ:

I

Lơ lửng vầng trăng tỏ giữa trời, 

Chập chờn ta, bóng, đúng ba người; 

Rượu không đao kiếm mà đau ruột,

Tim héo, tai ù, chẳng thảnh thơi. 

                                               Hải Anh 

II 

Giữa trời vằng vặc vầng trăng, 

Chập chờn ta, bóng, rõ ràng là ba; 

Chẳng gươm mà nhói ruột ta, 

Tai ù, tim héo, sa đà sao nên! 

                                  Đỗ Quang Liên 

Đối khách dạ ẩm

Tác giả: Lê Thánh Tông 黎聖宗

對客夜飲

子規枝上夜三更

鸚鵡杯中感慨情

義士雖懷千里志

永平不必立工名

Tử quy chi thượng dạ tam canh 

Anh vũ bôi trung cảm khái tình 

Nghĩa sỹ duy hoài thiên lý chí 

Vĩnh bình bất tất lập công danh

Dịch nghĩa:  

Đêm uống rượu với khách 

Trên cành hoa Tử quy, đêm đã canh ba, 

Trong chén rượu Anh vũ, tình thêm cảm khái; 

Người nghĩa sỹ tuy ấp ủ cái chí ngàn dặm, 

Nhưng thời bình hà tất lập được công danh.

Dịch thơ: 

I

Trên hoa đêm chuyển đã ba canh, 

Chén rượu tâm tư bộn tấm tình; 

Nghìn dặm chí trai hằng ấp ủ, 

Thời bình đâu dịp lập công danh. 

                                      Đỗ Quang Liên 

II 

Đêm khuya bên bóng Từ quy, 

Nâng ly rượu ngọt bộn bề lòng ai; 

Nghĩa sỹ ôm ấp chí trai, 

Thời bình, đâu dịp trổ tài lập công. 

                                                 Hải Anh