Thuật hoài

Tác giả: Phạm Ngũ Lão 范五老

述懷

橫槊江山恰幾秋

三軍貔虎氣吞牛

男兒未了功名債

羞聽人間說武侯

Hoành sóc giang sơn cáp kỷ thu 

Tam quân tỳ hổ khí thôn Ngưu 

Nam nhi vị liễu công danh trái 

Tu thính nhân gian thuyết vũ hầu

Dịch nghĩa: 

Thuật nỗi lòng 

Cắp ngang ngọn giáo gìn giữ non sông đã mấy thu, 

Ba quân như gấu hổ, át cả sao Ngưu; 

Thân nam nhi nếu chưa trả xong nợ công danh, 

Ắt thẹn thùng khi nghe người đời kể chuyện Vũ Hầu.

Dịch thơ: 

I 

Múa giáo non sông trải mấy thâu 

Ba quân hùng khí át sao Ngưu! 

Công danh nam tử còn vương nợ, 

Luống thẹn tai nghe chuyện Võ Hầu. 

                                         Trần Trọng Kim 

II 

Bao thu ngọn giáo ngang tàng, 

Ba quân khí thế hiên ngang ngút trời; 

Công danh chưa xứng với đời, 

Thẹn nghe người nói chuyên ngươi Vũ Hầu. 

                                                              Đỗ Quang Liên 

Chú thích:

- Ngũ Lão người làng Phù Đổng, huyện Đường Hào, nay thuộc Ân Thi, Hải Hưng, con rể của Hưng Đạo Vương Trần Quốc Tuấn, có công lớn chống giặc Nguyên Mông. Đời Trần Anh Tông, được giao cai quản quân Hữu vệ Thánh dực, sau lên Điện soái thượng tướng quân, tước Quan nội hầu. Văn võ toàn tài, ông đề xướng và thực hiện “Phụ tử chi binh” có kết quả. Khi ông mất, vua Trần Minh Tông nghỉ chầu 5 ngày để tỏ lòng tưởng nhớ. 

- Sao Ngưu: sao Ngưu Đẩu ở phương Bắc.

- Vũ Hầu: tức Gia Cát Lượng, đời Tam Quốc, giúp Lưu Bị khôi phục nhà Hán, được phong tước Vũ Lượng hầu.

110. Tụng giá hoàn kinh sư

Tác giả: Trần Quang Khải (1241-1294) 陳光啟

從駕還京師

奪槊彰陽渡

擒胡鹹子関

太平須努力

萬古此江山

Đoạt sóc Chương Dương độ 

Cầm Hồ Hàm Tử quan 

Thái bình tu nỗ lực 

Vạn cổ thử giang san

Dịch nghĩa: 

Phò giá về kinh 

Bến Chương Dương cướp giáo giặc, 

Cửa Hàm Tử bắt quân Hồ; 

Buổi thái bình nên dốc toàn trí lực, 

Thì non sông này muôn đời dài lâu.

Dịch thơ: 

I 

Chương Dương cướp giáo giặc, 

Hàm Tử bắt quân thù; 

Thái bình nên gắng sức, 

Non nước ấy nghàn thu. 

                  Trần Trọng Kim 

II 

Bến Chương Dương đoạt giáo thù, 

Cửa hàm Tử bắt giặc Hồ hàng muôn; 

Thái bình cần gắng sức hơn, 

Dựng xây muôn thuở, núi sông huy hoàng. 

                                                     Đỗ Quang Liên 

Chú thích: 

- Trần Quang Khải tự Chiêu Minh, con trai thứ ba của vua Trần Thái Tông. Triều Trần Thánh Tông (1258-1278) ông làm Tướng quốc thái úy, tước Đại vương; Triều Trần Nhân Tông (1279-1293) thăng Thượng tướng thái sư. Trong hai cuộc kháng chiến chống Nguyên Mông (1284-1285 và 1287-1288), ông là một trong những người đóng vai trò chủ chốt, tham gia trận phản công lớn ở Hàm Tử, Chương Dương, giải phóng thành Thăng Long. 

Ông còn là nhà ngoại giao có tài, nhà thơ tiêu biểu của văn học Thịnh Trần, có tập thơ Lạc Đạo, nhưng đã mất, chỉ còn lại 11 bài. 

- Chương Dương, nay thuộc Thường Tín, Hà Nội. 

- Hàm Tử, nay thuộc Khoái Châu, Hải Hưng;

- Thái bình tu nỗ lực, có sách ghi đương trí lực (當致力)