230. Chẩn mạch

Tác giả: Trần Mạnh 陳奣

診脈

診脈休論煩悶多

鄒公良劑要調和

若言煩悶無休歇

只恐重招煩悶加

Chẩn mạch hưu luân phiền muộn đa

Trâu công lương tễ yếu điều hoà

Nhược ngôn phiền muộn vô hưu yết

Chỉ khủng trùng chiêu phiền muộn gia

Dịch nghĩa: 

Xem mạch 

Xem mạch chớ nói phiền muộn nhiều,

Tễ thuốc hay của Trâu công hãy điều hoà cho tốt;

Nếu bảo nỗi phiền muộn không bao giờ dứt được,

Thì chỉ sợ càng khiến cho sự phiền muộn tăng thêm mà thôi.

Dịch thơ: 

I 

Xem mạch đừng nên nói muộn phiền,

Trâu công hãy liệu thuốc cho yên;

Bảo rằng phiền muộn không sao dứt,

Chỉ sợ càng tăng phiền muộn lên. 

                                           Cao Huy Giu 

II 

Mạch xem chớ nói muộn phiền, 

Trâu Công thuốc giỏi cốt nên điều hòa; 

Muộn phiền nếu bảo khó qua, 

E rằng phiền muộn có đà tăng thêm. 

                                                Đỗ Quang Liên 

Chú thích: 

- Theo Đại Việt sử ký, vua Trần Minh Tông làm bài thơ này trước lúc mất 1375. Ông bệnh nặng, thầy thuốc Trâu Canh xem mạch nói: “mạch phiền muộn”. Minh Tông vốn không ưa Trâu Canh, mượn thơ để ngỏ ý. Mặt khác, ông rất duy lý trước cái chết, không cho cầu đảo, phóng sinh, cũng không chịu uống thuốc, bài thơ này cũng biểu hiện khía cạnh hài hước. 

- Trâu công tức Trâu Canh, con thầy thuốc Trâu Tôn, Trâu Tôn đi theo quân xâm lược Nguyên, khi bị bắt, y được giữ lại chữa bệnh cho vương hầu. Trâu Canh nối nghiệp cha, có lần chữa khỏi bệnh cho vua Dụ Tông nên được Dụ Tông yêu, nhưng do hạnh kiểm xấu, làm nhiều việc bậy, nên vua Minh Tông rất ghét.